Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Απιδιά Λακωνίας – ένας Βυζαντινός ναός παλαιότερος και από την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη
Στην Απιδέα Λακωνίας, τοποθετείται η Παλαιά του Παυσανία με τις πολλές βυζαντινές εκκλησίες όπως αναγράφει η διεθνή βιβλιογραφία του 1.908 – 1.909. Το Μνημείο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου έγινε γνωστό από τη δημοσίευση του Αναστάσιου Ορλάνδου, του σπουδαιότερου ερευνητή της Ελληνικής αρχιτεκτονικής και έναν από τους θεμελιωτές επιστήμης της βυζαντινής τέχνης στην Ελλάδα, (Ελληνική Επιτροπή Βυζαντινών Σπουδών 1927, εκ των Βυζαντινών Απιδεών, Αρχείο Βυζαντινών Μνημείων Ελλάδος Α΄ 1935) κι εν συνεχεία εντάχθει ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σύμφωνα με την Υπουργική απόφαση 15 904 του 1962. Ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για την οικοδομική ιστορία του μνημείου περιλαμβάνονται και στη διδακτορική διατριβή του κυρίου Χάιερ, Βυζαντινή Λακωνία, που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Επιστημών, του Στρασβούργου το έτος 1982.
Το αρχαιολογικό ενδιαφέρον του ναού είναι ιδιαίτερα μεγάλο, λόγω της παλαιότητάς (5ου αιώνα), της σπανιότητας, του σπουδαίου γλυπτού διακόσμου, αλλά και λόγω των διαδοχικών οικοδομικών φάσεων, που έχουν αφήσει στο μνημείο το αποτύπωμα μιας συνεχούς ζωής, από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Στην βιβλιογραφία του Νίκου ΒΕΗ (ο Ελκόμενος Χριστός της Μονεμβασιάς, στον τόμο Α του 1932) αναφέρει ότι, όταν ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ Κομνηνός – Παλαιολόγος ανήγειρε τον ναό του Ελκόμενου Χριστού στην Μονεμβασιά, η σύζυγος του έφτιαξε την θολοσκεπή στέγη του μέχρι τότε ξυλόστεγου ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που βρίσκονταν στην Απιδιά.
Την ιστορικότητα του μνημείου (τρίκλιτη ανατολίζουσα βασιλική) την διακρίνουμε στο μαρμάρινο τέμπλο, στο ανάγλυφο επιστύλιο του 13ου αιώνα, στη σαρκοφάγο, στους τοίχους, τους θόλους, στα τόξα, στους κίονες, στα κιονόκρανα και σε πολλά άλλα σημαντικά ευρήματα, που μαρτυρούν μια διαρκεί παρουσία, 1.500 ετών.
Η ιστορικότητα του μνημείου συνάδει, σύμφωνα με τον 5ο τόμο του κέντρου βυζαντινών ερευνών στην βιβλιογραφία της Άννας ΑΒΡΑΜΕΑ και το Σύνταγμα Βυζαντινών Θησαυρών του Υπουργείου Πολιτισμού, στον κωδικό ΘΗΣΑΥΡΟΣ 31, όπου αναγράφονται τα εξής:
Ανευρέθησαν στην Θέση, Απιδέα της Επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς, οκτώ (8) χρυσά νομίσματα τα οποία κατατέθηκαν στο Νομισματικό Μουσείο Αθηνών.
Κατάταξη ανά έτη:
Ιουστίνος Β: 6 σόλιδοι 565 έως 574 μ.Χ. Τιβέριος Β: 1 σόλιδος 578 έως 582 μ.Χ. Μαυρίκιος :1 σόλιδος 582 έως 602 μ.Χ.
Χρόνος απόκρυψης τέλη έκτου αρχές έβδομου αιώνα.
Στην εκδήλωση (δέσμευση του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Τατούλη για ένταξη, συντήρησης κι αποκατάστασης του Ι. Ναού) για τα 1.500 χρόνια λειτουργικότητας του μνημείου, που πραγματοποιήθηκε στην Απιδιά Λακωνίας στις 22/7/2018, η διεθνής βραβευμένη καθηγήτρια του ΕΜΠ, των Πανεπιστήμιων του Princeton, της Βενετίας, της Ρώμης της Αμβέρσας, του ΑΠΘ, κ.α. και επιστημονικά υπεύθυνη του έργου, το Ιερό κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου στα Ιεροσόλυμα, κ. Αντωνία Μοροπούλου, στην ομιλία της παρουσία εκπροσώπων του Ελληνικού Κοινοβουλίου, της Αυτοδιοίκησης, φορέων, συλλόγων, και πολλών πολιτών, ανάφερε τα εξής: … ένας παλαιοχριστιανικός ναός εκ των ελαχίστων που σώζονται στην Ελλάδα αυτή την στιγμή, λόγω της υστεροβυζαντινής παρέμβασης. Ένας βυζαντινός ναός προ της Αγίας Σοφίας του Ιουστινιανού στην Κωνσταντινούπολη, σήμερα ζητάει την δική του θέση στην μελλοντική μας ιστορία, κατοχυρώνοντας τις ρίζες μας, κατοχυρώνοντας εκείνη την εποχή, που δημιουργεί θα έλεγε κανείς, μια προϊστορία από το Βυζάντιο για τον σύγχρονο κόσμο.
Ευχαριστούμε τον Παναγιώτη Λαλούση για το κείμενο και τις 2 φωτογραφίες.
Ενημερωθείτε μέσα από τη συνεχή ροή του Sparta Voice.gr (www.spartavoice.gr).
Κάνετε like στις σελίδες μας Sparta Voice.gr oficcial page & LAKONIA GREECE στο Facebook & γίνετε μέλος στην ομάδα μας, ακολουθήστε μας και στο twitter ώστε να ενημερώνεστε άμεσα.
